قرارداد هوشمند (Smart contract)

مفهوم قراردادهای هوشمند اولین بار توسط نیک سابو در سال 1994 مطرح شد. با این حال ، اجرای قراردادهای هوشمند تا سال 2009 اتفاق نیفتاد. در سال 2009 پس از ظهور اولین ارز دیجیتال، بیت کوین، و بلاکچین آن در نهایت محیط مناسبی برای قراردادهای هوشمند فراهم شد. قرارداد هوشمند یک پروتکل کامپیوتری است که به منظور تسهیل و تأیید اجرای یک قرارداد طراحی شده می شود. قراردادهای هوشمند این امکان را فراهم می کنند که معاملات بدون نیاز به اعتماد اشخاص ثالث انجام شوند، در حالی که قابل پیگیری و غیرقابل برگشت هستند. در ادامه با بررسی کامل ماهیت قراردادهای هوشمند و نحوه عملکرد آنها با ما همراه باشید.

قرارداد هوشمند چیست؟

قراردادهای هوشمند به زبان ساده برنامه هایی هستند که در بلاکچین ذخیره می شوند و در صورت تحقق شرایط از پیش تعیین شده ، اجرا می شوند. این قراردادها معمولاً برای خودکار کردن اجرای توافق نامه ها استفاده می شوند تا همه شرکت کنندگان بتوانند بدون دخالت واسطه یا اتلاف وقت بلافاصله از نتیجه و اجرای یک قرارداد اطمینان حاصل کنند. علاوه بر این قراردادهای هوشمند می توانند گردش کار را به صورت خودکار انجام دهند و در صورت تحقق شرایط ، اقدام بعدی را آغاز نمایند.

هدف اصلی قراردادهای هوشمند ارائه امنیت و کاهش هزینه های معامله با قراردادهای سنتی و معمول است و تفاوت اصلی قرارداد هوشمند با قرارداد عادی در استفاده از فناوری بلاک چین است که نیاز به اعتماد کردن به واسطه‌ ها را از بین می برد.بهترین روش برای توصیف قراردادهای هوشمند، مقایسه آن با یک دستگاه فروش خودکار نوشابه است. به طور معمول شما به یک وکیل یا دفتر اسناد رسمی مراجعه می کنید، مبلغی را به آنها پرداخت کرده و صبر میکنید تا سند خود را دریافت کنید. با قراردادهای هوشمند، شما به سادگی یک اتریوم را به دستگاه فروش خودکار نوشابه،سپرده ها، گواهینامه رانندگی یا هر چیز دیگر مربوط به خود اختصاص می دهید و قرارداد هوشمند بطور خودکار این مبلغ را به موارد فوق اختصاص می دهد. علاوه بر این، قرارداد هوشمند نه تنها قوانین و مجازات های موجود که در یک قرارداد سنتی تعریف می شوند را دارد، بلکه به طور خودکار نیز این تعهدات را اجرا می کند.

نحوه عملکرد قراردادهای هوشمند

قراردادهای هوشمند با پیروی از جملات شرطی ساده مانند “اگر / زمانی که شرط 1 برقرار بود، اقدام به انجام دستور 1 کن” که در کد بلاک چین نوشته شده اند ، کار می کنند. هنگامی که شرایط از پیش تعیین شده تأیید شود ، شبکه ای از رایانه ها اقدامات خاصی را انجام می دهند. این اقدامات می تواند شامل رهاسازی وجوه برای اشخاص مربوط ، ثبت نام وسیله نقلیه ، ارسال اعلان یا صدور بلیط و یا هر فعالیت دیگری در صنایع مختلف باشد. پس از پایان معامله ، اطلاعات ثبت می شود و بلاک چین به روزرسانی می شود. این بدان معناست که معامله قابل تغییر نیست و فقط افرادی که به آنها اجازه داده شده است می توانند نتایج را مشاهده کنند.

در یک قرارداد هوشمند ، می توان به هر تعداد شرطی که  برای جلب رضایت شرکت کنندگان در مورد انجام یک کار نیاز است، اشاره کرد. شرکت کنندگان و طرفین یک قرارداد باید نحوه نمایش معاملات و داده های آنها در بلاک چین را تعیین کنند و در مورد قوانین شرطی حاکم بر این معاملات توافق کنند. قراردادهای هوشمند این امکان را به طرفین می دهند تا همه استثناهای احتمالی را در نظر بگیرند و چارچوبی برای حل اختلافات تعریف کنند.

یک قرارداد هوشمند می تواند به تنهایی و به صورت مستقل و یا همراه با هر تعداد قرارداد هوشمند دیگر اجرا شود. زمانی که اجرای تعدادی قرارداد به یکدیگر وابسته باشند ، می توان آنها را به گونه ای تنظیم کرد که وابسته به یکدیگر اجرا شوند. به عنوان مثال ، اتمام موفقیت آمیز یک قرارداد هوشمند خاص می تواند شروع یک قرارداد دیگر را فعال کند. از نظر تئوری ، کل سیستم ها و سازمان ها می توانند با قراردادهای هوشمند کار کنند. این تئوری تا حدودی در سیستم های مختلف رمزنگاری پیاده سازی شده است ، جایی که همه قوانین از پیش تعریف شده است و به همین دلیل ، شبکه خود می تواند به طور مستقل عمل کند.

برای اجرای یک قرارداد هوشمند، علاوه بر توافق طرفین یک سری جزئیات نیز باید تعیین شده و در نظر گرفته شود.

•   شرایط : شرایطی که در صورت رخداد آنها قرارداد باید اجرا شود لازم است به طور دقیق تعیین شود و با زبان برنامه نویسی مخصوص بستر قرارداد هوشمند، برنامه ریزی شود. طرفین قرارداد باید رضایت خود را نسبت به شرایط تعیین شده اعلام نمایند.
•   دسترسی ها : دسترسی به خدمات، داده ها، یا محصولاتی که در قرارداد تعیین می شود باید به برنامه اعطا شود، تا قرارداد بتواند به طور خودکار بر آنها کنترل داشته باشد.
•   پلتفرم : قرارداد هوشمند برای اجرا نیاز به یک پلتفرم خاص دارد و اطلاعات آن در میان نودهای پلتفرم مورد نظر توزیع می ‌شود. در حال حاضر محبوب ترین پلتفرم ایجاد قراردادهای هوشمند، بلاکچین اتریوم است.
• اوراکل : اوراکل وظیفه فراهم کردن اطلاعات اضافی مورد نیاز برای اجرای قرارداد را بر عهده دارد. به عنوان مثال اگر قرارداد مربوط به هواشناسی باشد، اوراکل مرجع اطلاعات آب و هوا (مثلا سایت هواشناسی) است.

قراردادهای هوشمند اتریوم

قراردادهای هوشمند برای عملکرد و اجرای صحیح نیاز به یک محیط مناسب و دارای ویژگی های خاص دارند. اول از همه ، محیط باید از رمزنگاری کلید عمومی پشتیبانی کند، تا کاربران بتوانند با استفاده از کدهای رمزنگاری منحصر به فرد و خاص خود ، برای معامله ثبت نام کنند. این سیستم دقیقاً همان چیزی است که اکثر ارزهای دیجیتال در حال حاضر از آن استفاده می کنند. ثانیا ، قراردادهای هوشمند به یک پایگاه داده شفاف و غیرمتمرکز احتیاج دارند که همه طرفین قرارداد بتوانند به آن اعتماد کامل داشته باشند به طوری که اجرای قرارداد های کاملا خودکار و بدون دخالت واسطه باشد. بنابراین، برای اجرای قرارداد هوشمند باید کل محیط را غیر متمرکز کرد. بلاک چین ، به ویژه بلاکچین اتریوم ، محیط مناسب برای قراردادهای هوشمند است.

 اتریوم (Ethereum) یک پلتفرم است که به طور خاص برای ایجاد قراردادهای هوشمند ساخته شده است.  دستگاه مجازی اتریوم (Ethereum Virtual Machine) قراردادهای هوشمند را در کدهای بیتی یا مجموعه ای از صفر و یک ها که می توانند توسط شبکه خوانده و تفسیر شوند، اجرا می کند. اجرای هر قرارداد نیازمند کارمزد مشخصی در واحد پولی اتر (ETH) است که به میزان نیروی محاسباتی مورد نیاز جهت استخراج بستگی دارد.

به محض اینکه که یک قرارداد هوشمند بر روی یک بلاکچینِ مانند اتریوم اجرای شود، هیچ کس نمی تواند آن را تحت هیچ شرایطی متوقف کند. برنامه‌ ها و پروژه‌هایی که به واسطه قراردادهای هوشمند ساخته می شوند بدون نیاز به هیچ واسطه ای‌ ، بدون امکان توقف و از کار افتادن تا ابد به فعالیت خود ادامه دهند.

مزایای قراردادهای هوشمند

سرعت ، کارایی و دقت

به محض تحقق شرط ، قرارداد هوشمند بلافاصله اجرا می شود. از آنجا که قراردادهای هوشمند دیجیتال و خودکار هستند ، هیچ پردازش کاغذی و یا دستی برای آنها وجود ندارد و هیچ زمانی برای سازش خطاها که اغلب از دستی پر کردن اسناد ناشی می شود، صرف نمی شود. قراردادهای هوشمند نیاز به واسطه شخص ثالث را حذف می کنند و کنترل کامل بر قرارداد را برای طرفین فراهم می کنند.

اطمینان و شفافیت

از آنجا که هیچ شخص ثالثی بر قرارداد مسلط نیست و امکان تغییر آن را ندارد، و از آنجا که سوابق معاملات در بین شرکت کنندگان به اشتراک گذاشته می شود ، تحت هیچ شرایطی اطلاعات برای منافع شخصی قابل تغییر نیست.

امنیت

سوابق معاملات بلاکچین رمزگذاری شده است ، که هک کردن آنها را بسیار سخت می کند. علاوه بر این ، از آنجا که هر رکورد به سوابق قبلی و بعدی در یک دفتر توزیع شده متصل است ، هکرها برای تغییر یک رکورد مجبور به تغییر کل زنجیره هستند. هیچ کس نمی تواند هیچ یک از اسناد را بدزدد یا گم کند، زیرا همه چیز به شکل رمزگذاری شده در یک دفتر امن و مشترک ذخیره می شوند. علاوه بر این ، لازم نیست به افرادی که با آنها سروکار دارید اعتماد داشته باشید یا انتظار داشته باشید که آنها به شما اعتماد کنند ، زیرا سیستم بی طرفانه قراردادهای هوشمند اساساً جایگزین اعتماد می شود.

صرفه جویی در هزینه ها

قراردادهای هوشمند نیاز به واسطه ها برای رسیدگی به معاملات را حذف می کند و هزینه های مرتبط با مسائلی مانند تاخیرهای احتمالی و مواردی از این قبیل را نخواهد داشت. دفاتر اسناد رسمی ، بنگاه های معاملات املاک ، مشاوران ، و بسیاری از واسطه های دیگر و هزینه های مربوط به خدمات آنها، به لطف قراردادهای هوشمند حذف می شوند.

چالش ها

این روزها ، قراردادهای هوشمند عمدتا با ارزهای دیجیتال در ارتباط هستند. در واقع می توان گفت که یکی بدون دیگری وجود ندارد و ماهیت آنها به هم وابسته است. زیرا پروتکل های ارز های دیجیتال غیرمتمرکز اساساً قراردادهای هوشمند با امنیت و رمزگذاری غیرمتمرکز هستند. از آنجا که قراردادهای هوشمند در ارتباط با ارزهای رمزپایه توسعه یافته است ، هنوز هم بیشتر آنها در دنیای مالی و بانکی در حال اجرا هستند. با این وجود ، این فناوری می تواند توسط دولت های سراسر جهان مورد استفاده قرار گیرد تا سیستم رای دهی در دسترس و شفاف باشد. زنجیره های تأمین می توانند از آن برای نظارت بر کالاها و خودکار کردن همه کارها و پرداخت های انجام شده استفاده کنند. املاک و مستغلات ، بهداشت و درمان ، مالیات ، بیمه و صنایع بیشمار دیگر می توانند از اجرای قراردادهای هوشمند و مزایایی که ارائه می دهند بهره مند شوند. با این حال این فناوری یک فناوری بسیار جوان و نوظهور است. با وجود وعده ها و هدف های زیاد ، هنوز هم می تواند مستعد مشکلاتی باشد که انتظار می رود با گذشت زمان راه حل هایی توسط توسعه دهندگان برای آنها در نظر گرفته شود.

یکی از مهم ترین چالش های پیش رو قراردادهای هوشمند، خطاهای انسانی در کد نویسی است. همانطور که گفته شد این قرارداد ها با زبان های برنامه نویسی نوشته می شوند و اگر باگ داشته باشند و قرارداد در بلاک چین ثبت شود، دیگر نمی‌توان آم تغییر داد و بنابراین باگ هم قابل رفع شدن نیست. چالش بعدی مشکل اوراکل ها است. اوراکل ها وظیفه ی فراهم کردن داده های خارجی برای قراردادهای هوشمند را دارند. در مثال بخش های قبلی سایت هواشناسی را به عنوان اوراکل در نظر گرفتیم. نکته این است که این سایت متمرکز است و امکان هک کردن آن و یا ارسال اطلاعات اشتباه به صورت عمدی وجود دارد که عدم نیاز به اعتماد به واسطه ها در قراردادهای هوشمند را به چالش می کشاند. در نهایت اگرچه یکی از اهداف این قرارداد ها کاهش هزینه ها بوده است اما پیاده سازی قراردادهای هوشمند پیچیده نیاز به یک یا چند برنامه نویس حرفه ای و ماهر دارد که ممکن است منجر به هزینه های بالایی شود.

 این فناوری مطمئناً با گذشت زمان کامل تر می شود و بدون شک ، قراردادهای هوشمند در شرف تبدیل شدن به جزئی جدایی ناپذیر در جامعه هستند، چرا که هزاران ایده فوق العاده را می توان با استفاده از آنها اجرایی نمود. در حال حاضر قراردادهای هوشمند به طور گسترده ای در بیشتر شبکه های رمزنگاری موجود استفاده می شوند که یکی از برجسته ترین و محبوب ترین آنها اتریوم است.