آنچه در این مقاله خواهید خواند، بررسی تاریخچه حذف صفر یا همان ریفورم پولی در ایران می باشد. نظر کارشناسان را مرور خواهیم کرد و به تاثیر این لایجه پر سر و صدا بر اقتصاد کشور می پردازیم. در آخرین بخش عکس العمل مردم به این خبر را، در فضای مجازی دنبال می کنیم.
تاریخچه لایحه حذف صفر در ایران
لایحه حذف صفر و تبدیل پول به تومان، دو تیتر خبری پر طرفداری است که در میان خبر های اقتصادی گاه پر رنگ تر و گاه کمرنگ و محو می شود.
در اواسط دهه 70 وقتی طهماسب مظاهری دبیر کل و حسین عادلی رئیس کل بانک مرکزی بودند، طهماسب مظاهری ایده حذف صفر را مطرح کرد که در آن زمان با مخالفت حسین عادلی مواجه شد و این طرح به بایگانی ده ساله رفت.
در دهه 80 غلامرضا مصباحی مقدم، عضو ناظر شورای پول و اعتبار در حاشیه مجمع عمومی بانک ملی، بار دیگر طرح حذف صفر از پول ملی را به رئیس جمهور وقت (محمود احمدی نژاد) پیشنهاد داد. هرچند آن پیشنهاد در آن زمان باز هم در حد یک پیشنهاد باقی ماند و تصمیم خاصی اتخاذ نشد.
11 اردیبهشت سال 1390 بود که رئیس سابق پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی طی صحبت هایی در خصوص ثابت ماندن قیمت مسکن در سال 90 و بحث واگذاری مسکن مهر، اعلام کرد که هم اکنون وقت مناسبی برای حذف صفر از واحد پولی کشور است.
باز هم این خبر ها در حد یک تیتر باقی ماندند و به گمان بعضی ها تحقیقاتی در جریان بود که در 17 آذر 95 خبر هایی جدید از هیئت دولت به گوش رسید.
هیئت دولت در جلسه خود به ریاست رئیس جمهور ( دکتر روحانی) در خصوص حذف صفر صحبت هایی را به میان آوردند. آنها معتقد بودند که پس از استمرار و پایداری تورم تک رقمی، می توان تعدادی صفر را حذف کرد.
با رسانه‌ای شدن تغییر واحد پول ملی به تومان، رئیس کل وقت بانک مرکزی اعلام کرد: “صرفا قصد تغییر واحد پول از ریال به تومان را داریم. همان چیزی که مردم در معاملات روزانه استفاده می کنند. اگر بحث حذف صفر مطرح باشد، بایستی طی یک لایحه جداگانه به مجلس ارائه شود.”
16 مرداد 96 خبر دیگری از رئیس کل بانک مرکزی منتشر شد که بنا به درخواست مردم این اتفاق رخ می دهد و هدف فقط یکی شدن واحد پولی ملی -ریال- با آنچه مردم در محاوره استفاده می کنند، است. چرا که به قول رئیس بانک مرکزی، فقط بانکی ها از ریال استفاده می کنند. هم چنین در طی این خبر نام واحد پولی جدید اعلام شد که همان “تومان” مد نظر قرار گرفته بود.
خبر دیگری از داستان حذف صفر به 12 دی ماه 97 باز می گردد. وقتی بانک مرکزی از اسکناس جدید 50 هزار تومانی خود رو نمایی کرد. در این اسکناس جدید چهار صفر از اسکناس، کمرنگ تر درج شده بود. همین امر باز خبر حذف صفر را تیتر بسیاری از خبرگزاری ها کرد.
در ۱۹ دی ماه ۹۷ رئیس بانک مرکزی اعلام کرد حذف چهار صفر از پول ایران، یک پیشنهاد است که برای کاهش هزینه های چاپ اسکناس و متناسب تر شدن ارتباط پول ملی و ارز های بین المللی است. وی خاطر نشان کرد که این فقط یک پیشنهاد است که دولت باید بررسی کند و مجلس نمایندگان مردم تایید کند. این اتفاق ها باید در آرامش و با صبر طی شود.
این اقدام تاثیری در تورم ندارد. این اقدام کاری ظاهری و اسمی است. ما هم این موضوع را قبول داریم.
رئیس بانک مرکزی
19 دی ماه 1397
رییس بانک مرکزی در صحبت هاش به روند دو ساله اجرایی شدن این طرح، در صورت تصویب اشاره کرد. تاکید این مقام مسئول بر اولیت نبودن این طرح برای کاهش تورم بود. هرچند رئیس بانک مرکزی، در ادامه اشاره کرد: ” هر کاری که قصد انجامش را داریم، می گویند الان وقتش نیست! دوستان بگویند وقتش کی است؟!”
تاثیر حذف صفر بر اقتصاد کشور
برداشتن از پول ملی مانند هر طرح دیگری مخالفان و موافقان خود را دارد که در ادامه نظر اقتصاد دان ها و سیاستمدار ها را در این خصوص بررسی می کنیم:
حذف صفرها از پول ملی غیر قابل پیش بینی، غیر منتظره و عجیب و غریب نیست و در بسیاری از کشورهای دنیا انجام شده است.
مجتهد زمانی
رئیس سابق پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی
مجتهد زمانی در ادامه بیان می کند : تورم طولانی مدت در کشور سبب کاهش ارزش پول می شود. این کاهش ارزش پول دلیلی برای چاپ اسکناس های درشت تر است. بانک مرکزی تا چه زمانی می تواند به چاپ اسکناس مداومت بخشد؟! حتی اگر تمام چاپخانه های خورد را با تمام نیرو به کار بیندازد، باز هم به گرد پایش نخواهد رسید.
حذف صفر، اگر ضرر نداشته باشد، سودی ندارد.
حمیدرضا اشرف زاده
استاد اقتصاد
حمید رضا اشرف زاده در ادامه صحبت های خود، ایران را با کشورهایی همچون آلمان و ترکیه مقایسه می کند. او معتقد است شاید با حجم زیاد نقدینگی و ارزش پول پایین مواجه باشیم اما باز هم در شرایطی قرار نداریم که ناچار به برداشتن صفر از واحد پول کشور شویم. برداشتن صفر شاید هیچ تاثیری در اقتصاد نداشته باشد اما آنچه مسلم است، سودی را به همراه نخواهد داشت.
اشراف زاده به مساله مهمی دیگری نیز اشاره کرده است:
مساله ریفورم پولی فقط به برداشتن صفر خلاصه نمی شود. دولت بایستی همانند کشورهای مانند ترکیه مجموعه اقداماتی را با هم به پیش ببرد. حمایت از تولیدات، کاهش نرخ تورم و از همه مهم تر مبارزه با فساد در کشور، مجموعه اقداماتی هستند که پیش بردن آنها، در کنار یکدیگر می تواند وضعیت کشور را نجات دهد.
صرفا دیده شده بانک مرکزی به دنبال اثر روانی این کار است. گاهی دولت در جریان نا آرامی ها قصد دارد جو روانی مناسبی را بر کشور حاکم کند. حتی اگر این منظور هدف بانک مرکزی باشد، باز هم کنار گذاشتن صفر راه چاره نخواهد بود. طبق نظر اشرف زاده، این امر یک پدیده خنثی است که تاثیر مثبتی ندارد. زمانی ما می‌توانیم سیاست های روانی را اجرا کنیم و امیدوار باشیم نتیجه بخش هستند که مردم اعتماد داشته باشند. اما واقعیت این است که شرایط اقتصادی ایران از سال ۹۱ به حدی عجیب و غریب و مملو از مشکل بوده که اعتماد عمومی سلب شده است!!
حذف صفر، تورم توهمی ایجاد می کند.
کمیل طیبی
پژوهشگر پژوهش کده پولی و بانکی
بعضا برای اینکه دولت‌ها بتوانند حجم زیاد نقدینگی در کشور را کنترل کنند و مانع از کاهش ارزش پول ملی شوند، تصمیم می‌گیرند صفر‌های پول ملی خود را بردارد. البته این صرفا یکی از راهکار‌های مقابله با تورم و نقدینگی و کاهش ارزش پول ملی است. این گونه می‌توانند مجددا یک ارزش قابل توجهی به پول ملی خود بدهند. کاهش ارزش پول مشکلات دیگری را نیز به همراه دارد. مردم مجبور خواهند بود حجم زیادی پول را با خود حمل کنند. این سری مشکلات در کشور هایی مانند آلمان و ترکیه هم دیده شده بود.
کمیل طیبی معتقد است، با تمام این صحبت ها باز هم راه چاره حذف صفر از پول نیست. چرا که مثلا کرایه تاکسی که قبلا 1000 تومان بود، حالا برابر یک تومان می شود. و به علت ناچیز دیده شدن، حتما با افزایش 50 درصدی همراه خواهد بود که خود نوع دیگری از تورم است.
کار های مهم تری از حذف صفر داریم!
ضیاالدین خرمشاهی، کارشناس اقتصادی
اگر لیستی از کارهایی که مسئولین بایستی برای نجات وضعیت کشور انجام دهند، ایجاد شود؛ برداشتن صفر در انتهای لیست قرار می گیرد. حتی اگر این لایحه انجامش ضروری باشد، باز هم اثرات منفی دارد که در وضعیت کنونی به صلاح مملکت نیست. سردرگمی مردم و واحد پولی با عنوان جدید، تنش هایی را در جامعه ایجاد می کنند. با تمامی این صحبت ها حذف سه صفر از چهار صفر منطقی تر است.
چه زمانی دولت ها دست به دامان حذف صفر می شوند؟
با کم شدن ارزش پول یک کشور، دولت مردان راه چاره ساده خود را در تغییر در واحد پول می دانند که اغلب این تغییر با کم کردن صفر همراه است.
در کشور ما، علاوه بر کم ارزش تر شدن واحد پول با گذر زمان مساله ای که مطرح است، داشتن دو واحد پولی است. این موضوع در کمتر کشوری سابقه دارد. علی رغم یکتا بودن واحد پول بانکی و رسمی، مردم علاقه ای به استفاده از ریال ندارند و از واحد تومان استفاده می کنند.
این دو موضوع باعث شده مساله ایجاد تغییرات در واحد پولی مطرح شود.
نکته مهم در خصوص حذف صفر این است که این امر تغییری در اقتصاد کلان مملکت ایجاد نمی کند و نباید انتظار داشت متغیر های اقتصادی کشور تغییر کنند. تنها اثر مثبت این موضوع می تواند تسهیل در تراکنش ها و نگهداری حساب های فعالان اقتصادی باشد.
اما موضوع مهم تر زمان انجام این تغییرات است.
این کار باید در شرایطی که نرخ تورم در حال کاهش است و یا در شرایطی که نرخ تورم به یک ثبات رسیده است، عملیاتی شود.
مجتهد زمانی
رئیس سابق پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی
لایحه حذف صفر چه زمانی اجرا می شود؟
اگر از ابتدای خبر با ما همراه بوده باشید، به این نکته رسیده اید که فرایند اجرای یک لایحه، رویه ای زمان بر است. شاید پس از گذشته یک هفته باز هم این خبر رنگ ببازد و تا سال آینده خبری از آن نباشد! آن چه واضح است، حتی اگر روند اجرای این لایحه توسط مسئولین به طور جدی پیگیری شود، باز هم باید مهر تایید مجلس را بگیرد و بانک مرکزی بایستی ساز و کار انجام این تغییر بزرگ را به طور جداگانه تحویل مجلس دهد. لذا می توان نتیجه گرفت، تا فرصت باقی است ریال های خود را به ارز تبدیل کنید. شاید اینگونه در این حداقل یک سال، از ارزش پول شما کاسته نشود. خرید ارز دیجیتال راهی مطمئن است، که ما به شما توصیه می کنیم.
چه کشور هایی تا کنون، صفر را از پول خود حذف کرده اند؟
با بررسی تاریخچه تغییر در واحد پول به کشور های مختلفی بر می خوریم. نتیجه این تغییرات را می توان به دو گروه تقسیم کرد:
گروه اول: کشور هایی مانند آرژانتین و زیمباوره
آرژانتین در طی سال هایی که تورم بسیار بسیار بالا بود، تصمیم به برداشتن صفر از واحد پول خود کرد. آرژانتین طی سال های 1984 تا 1996، طی سه مرحله یازده صفر از واحد پولی خود را برداشت و واحد پول جدید خود به نام پزو را معرفی کرد و آن را در برابری یک به یک به دلار آمریکا قفل کرد. هرچند این کشور بعد از آن دچار بحران اقتصادی شدید شد؛ در نتیجه اقتصادش سقوط کرد.
زیمباوه، نمونه غیر موفق دیگری است که می توان به آن اشاره کرد. تعداد صفر های برداشته شده در زیمباوه بسیار بیشتر بود. 25 صفر طی سه مرحله کنار گذاشته شدند. اما چون در دوران پر تورم این اقدام صورت گرفت لذا شکست خورد و در نهایت در سال 2011 دلار آمریکا واحد رسمی پول این کشور شد و دیگر دلار زیمباوه استفاده نشد.
گروه دوم: ترکیه
کشور ترکیه روند اصلاح اقتصادی موفقی را داشته است. این دولت پس انجام اقداماتی در جهت تثبیت وضعیت اقتصادی، در سال 2005، 6 صفر را کنار گذاشت و توانست به اقتصاد خود جانی دوباره ببخشد.
واکنش مردم به لایحه حذف صفر
در این قسمت به بررسی چند نظر از کاربران توییتر در خصوص حذف صفر از پول ملی ایران می پردازیم.
برای آگاهی از آخرین نوشته ها، خبر ها و تحلیل های کوتاه به کانال تلگرام پی98 بپیوندید.
